LEKUKOEN TESTIGANTZAK

Iberiar penintsula osoko Francoren aire indarreko bonbaketari eta borrokalarien ehuneko hogeita batak Gernikaren aurkako atakean parte hartu zuen. Boterezko demostrazio honen ondorioz, erabat suntsitu zituzten eraikinen %85,22 eta larri kaltetu zituzten beste guztiak. Azoka eguna zen eta Eusko Jaurlaritzak adierazi zuen bezala, atakearen ondorioz, 1937ko apiriletik ekainera bitartean 1654 hildako erregistratu ziren. Francoren erregimeneko agintariak bonbardaketaren ebidentzia guztiak borratzen ahalegindu ziren eta ez zuten biktimen gorpuak berreskuratzeko ahaleginak egin, ez eta heriotzak zenbatzeko ere. 1939 eta 1941 bitarte, hiru urte luzez 6000 m3tik gora aurri bildu ostean, erregimen berriko agintariek ez zuten hondakinen artean lurperatuta gelditu zirenak, gogoratuak izateko eskubidea galdu zuten.

Liburu hau Idahoko mendietan Gernikako bonbaketan gertatu zena ikertzeko helburuz euskara ikasi zuen pertsonaren emaitza da. Mountain Homen (Idaho) William Samllwood "Basilio Egurtxiki" izenez bataiatu zuen John Bideganeta Amerikanuak. Ingelesko Smallwood euskarara literalki itzulita "Egurtxiki" da.

1971ean, Egurtxiki bonbaketari buruzko liburua idaztera etorri zen Gernikara eta 1972ko udaberri-udan hirurogeita hamalau elkarrizketa egin zizkien bonbaketan biziraun zutenei. Udazkenean eta neguan, María Ángeles Basaberen ahaleginari esker, ehun eta hogeita lau elkarrizketa egitea lortu zuen. Arrisku handiko lana egin zuten, pertsona bat bonbaketari buruz hitz egiteagatik atxilotua eta torturatua izan zitekeelako. Horregatik, elkarrizketa guztiak sekretupean burutu zituzten.